Naar aanleiding van de verkiezingen bevroegen we afgelopen jaar 20.130 scholieren over allerhande thema's. Samen gaven ze het thema 'racisme op school' een derde plek in de lijst met dingen die ze zelf prioritair zouden aanpakken. Van hen werden er 10.072 dieper over het thema ondervraagd.

Het cijfer van de dag: 47%

Scholieren hebben recht op een veilige leeromgeving waarin racisme geen plaats heeft. Helaas blijkt uit onze scholierenbevraging dat bijna 1 op de 5 scholieren (18%) ooit zelf racisme heeft ervaren op school, en dit aantal stijgt zelfs tot bijna de helft voor scholieren met ouders die een niet-Europese nationaliteit hebben (49%). Bovendien heeft bijna de helft van de scholieren (47%) al eens racisme op school gezien. Leerlingen geven aan dat ze racistische opmerkingen, scheldwoorden of beledigingen naar hun hoofd geslingerd krijgen van medeleerlingen of zelfs leerkrachten. Gelijkaardige verhalen bereiken ons ook via de Vlaamse* en lokale media*.

“Ik was in een college en ik had een leerkracht die racistisch was tegen mij, maar ik kon dit niet vertellen. Ik had schrik dat ik minder punten ging krijgen.” - Lionel, 3de graad Handel (TSO)

Deze verontrustende signalen vragen onmiddellijke actie. Racisme op school kan immers leiden tot ernstige emotionele problemen en verminderde leerprestaties bij scholieren. Het Centrum voor Sociale en Culturele Psychologie van de KU Leuven gaf in een onderzoek* uit 2019 aan dat leerlingen met een migratieachtergrond zich minder thuis voelden op school en lagere punten voor Nederlands en wiskunde haalden. Volgens hetzelfde onderzoek is dit niet te verklaren door de thuissituatie of de intellectuele achtergrond van de leerlingen.

Toen we over racisme spraken met OKAN-leerlingen gaven zij aan zich het minst veilig te voelen op de speelplaats. Daar komt het vaker voor dat ze slachtoffer zijn van racisme door andere leerlingen. Het feit dat ze de taal nog niet volledig onder de knie hebben, maakt dat ze zich mondeling minder goed kunnen verdedigen. Dit zorgt bij hen voor een gevoel van hulpeloosheid.

Wat het voor jonge slachtoffers nog pijnlijker maakt, is wanneer leerkrachten niet reageren op racistisch gedrag of dit proberen te verbloemen. Leerkrachten staan soms machteloos omdat ze niet goed weten hoe ze moeten reageren op racisme en zich niet altijd bewust zijn van de mate waarin dit verschilt van pestgedrag. Er heerst vaak angst om racistisch gedrag bij naam te noemen, omdat dit kan leiden tot verdeeldheid.

Scholieren willen dat hun leerkrachten leren omgaan met racisme tussen leerlingen en opkomen voor de slachtoffers. Door hen bewust te maken van de impact van racisme en hen tools te geven om dit gedrag aan te pakken, kunnen leerkrachten een veilige en inclusieve omgeving creëren voor alle leerlingen.

Racisme is meer dan losse gevallen van discriminatie op basis van nationaliteit, afkomst, huidskleur of cultuur. Het is ook een systeem dat ervoor zorgt dat bepaalde mensen, bewust of onbewust, worden buitengesloten of minder kansen krijgen, simpelweg vanwege hun huidskleur, nationaliteit, afkomst of cultuur. Bijvoorbeeld, niet alle scholieren hebben gelijke kansen bij het vinden van een stage. Leerlingen met een migratieachtergrond lopen in ons land twee keer zoveel risico om slechter te presteren op academisch vlak.* En Vlaams onderzoek toont onder meer aan dat leerlingen met een migratieachtergrond vaker een B-attest krijgen dan hun autochtone medeleerlingen bij twijfelgevallen. Het is belangrijk om leerkrachten bewust te maken van de onbewuste vooroordelen en verwachtingen die spelen.

“Er is niet echt een aanpak voor racisme op onze school. Dit is wel nodig.” - Noura, 3de graad Handel (TSO)

‍

* De externe bronnen waarnaar hier verwezen wordt, zijn volledig opgenomen in ons memorandum.

Aanbeveling

• Zet in op middenveldorganisaties die werken rond racisme in het secundair onderwijs. Ondersteun hun werking en breid die uit waar nodig. Deze organisaties kunnen workshops en trainingen aanbieden aan leerkrachten én scholieren.
• Maak de bestaande lerarenteams diverser door het lerarenberoep aantrekkelijker te maken voor personen met een migratieachtergrond. Zet hiervoor in op gerichte wervingscampagnes.
• Ontwikkel een bewustwordingscampagne over racisme in het Nederlandstalig onderwijs, gericht op leerkrachten, scholieren en hun ouders. Deze campagnes moeten het belang van inclusie en respect benadrukken.
• Zet onderwijsverstrekkers en hun scholen aan om in hun schoolreglementen duidelijke en strenge sancties voor racistisch gedrag op te nemen.

Meer lezen:

Op pagina 79-90 van ons onderzoeksrapport vind je ook bredere cijfers over (omgaan met) diversiteit op school. Meer context lees je in ons memorandum vanaf pagina 64. Op pagina 71 staan nog meer relevante aanbevelingen.